Полный текст статьи
Печать

Аннотация: Кросс – культурная адаптационна опись, разработанная Келли и Майерс, используемая при выборе работников, планирующих переезд за границу, была направлена в Департамент Студентов по управлению частными компаниями и предприятиями и оказалась довольно полезной. Также на примере адаптационной описи мы попытались показать отличия в лекциях, которые оказывают влияние на адаптацию студентов к новым культурам и работе в новых культурах. Данные обрабатывались программой SPSS 11.5 Windows. В ходе обработки данных были применены описательная статистика (арифметическое значение и стандартное отклонение) и факторный анализ. Критерий Манна – Уитни применялся для гипотезы, разработанной по вопросу применения лекций о культурной адаптации. В зависимости от исследования, можем сделать вывод, что данная опись допустима в качестве образца. Также было продемонстрировано, что кросс – культурная адаптационная опись отличается в зависимости от посещения лекций связанной с культурной адаптацией, основанной на измерении перцепционной чувствительности.
Ключевые слова: кросс – культурная адаптационная опись, кросс – культурная адаптация, Департамент Студентов по управлению частными компаниями и предприятиями. 

ÖZET

 Araştırmada, yurtdışına gönderilecek çalışanların seçimlerinde kullanılabilecek Kelley ve Meyers tarafından geliştirilen kültürlerarası adaptasyon envanteri, İstanbul’daki iki devlet üniversitesinin işletme anabilim dalında bulunan öğrencilerine uygulanmış ve bu envantere ait veriler elde edilmiştir. Ayrıca öğrencilerin yabancı kültürlere uyum sağlama ve yabancı kültürlerde çalışabilme durumlarında etkili olabilecek “bir ders alıp-almama” değişkenine göre farklılıkları adaptasyon envanteri bağlamında ortaya konmaya çalışılmıştır. Veriler SPSS 11.5 for Windows programında analiz edilmiştir. Envantere ilişkin veri analizinde, faktör analizinin yanı sıra tanımlayıcı istatistiki analizlerden (aritmetik ortalama ve standart sapma) yararlanılmıştır. “Ders alıp-almama” değişkeni doğrultusunda geliştirilen hipotezlere ilişkin Mann Whitney U testi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda, kültürlerarası adaptasyon envanterinin incelenen örneklem bağlamında uygulanabilir olduğu görülmüştür. Ayrıca kültürlerarası adaptasyon envanterinin “ders alıp-almama” değişkenine göre algısal duyarlılık boyutunda anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. 

GİRİŞ

 Globalleşme organizasyonlar açısından insan kaynağının farklı yöntemlerle değişik kaynaklardan istihdam edilmesini gerekli kılmıştır. Günümüzde artık ana ülke-ev sahibi ülke ve üçüncü ülke üçgeni içinde her ulustan bireyler rahatlıkla global işletmelerde çalışabilmektedirler. Böylelikle işletmeler bir yandan kendilerine rekabet avantajı sağlarken, diğer yandan da müşterilerine hızlı çözümler üretebilen insan kaynağına sahip olmaktadırlar. Bu noktada ülkelerinden farklı yerlerde çalışacak bireylerin, yeni kültürlere adapte olup olamayacakları önemli bir husus olarak göze çarpmaktadır. Kişilerin bu adaptasyon sorununu azaltmak için de farklı kültürlere hızla uyum sağlayabilecek bireyleri işe seçip yerleştirmek gerekmektedir. Bu husus da, işletmelerde temin ve seçim göreviyle sorumlu olan insan kaynakları bölümlerine ilave görevler yüklemektedir. Çünkü yeni bir kültüre kolaylıkla adapte olabilecek uygun elemanı temin etmek ve seçip işe yerleştirmek kültürlerarası adaptasyon sürecinin önemli bir adımı olarak insan kaynakları bölümüne düşen sorumluluklardan biridir. Uygun elemanların belirlenebilmesi amacıyla da çeşitli adaptasyon araçları kullanılmaktadır. Çalışmada da bu araçlardan biri olan, Kültürlerarası Adaptasyon Envanteri’nin uygulanabilirliğini test etmek ve gelecekte bu envanteri kullanmak isteyen ilgili organizasyonlara yardımcı olmak amaçlanmaktadır. Bu amaçlar doğrultusunda öncelikle kültürlerarası adaptasyon kavramına, kültürlerarası adaptasyon envanteri ve boyutlarına değinilecek, sonra literatür çalışması sunulacak ve ardından da envantere ilişkin araştırma sonuçları verilecektir. 

KURAMSAL TEMEL

  Kültürlerarası Adaptasyon Kavramı Adaptasyon; değişim düşüncesine ve değişimle sonuçlanan durumlara işaret etmekte olup, değişim sürecini ya da değişim sürecinin sonuçlarını işaret edip etmemesine bağlı olarak hem dinamik hem de statik bir kavramdır. Kavram, genellikle bir durumdan diğerine geçmeyi kastetmektedir. Adaptasyon konusunda Philip’in tanımı üzerinde genel bir görüş birliği vardır. Philip’e göre adaptasyon, bireyin yerel gelenek ve adetlere uyum sağlamak için davranışlarını değiştirmesidir.

1 Kültürlerarası adaptasyon kavramı da, başka bir kültürdeki yaşama uyum sağlama veya başka bir kültürün üyeleriyle ilişki kurma yeteneği olarak ifade edilmektedir. Bu yetenek, pek çok kariyer alanında (örneğin, sağlık bakım uzmanlığı) oldukça önemlidir.

2 Kültürlerarası adaptasyon yeteneği modern ve değişim odaklı organizasyonlarda özellikle de uluslararası ortamlarda çalışmak durumunda kalan kişilerin gereksinim duyduğu belirli tepkisel (reaktif) davranışlarla tanımlanabilir.

3 Kültürlerarası yetenekler, sıklıkla bireyin davranışsal ifadeleri ve özellikleri yoluyla açıklanmaktadır. Kültürlerarası adaptasyon açısından başarılı bir bireyin profili tanımlandığında; saygılı, esnek, sabırlı, ilgili, meraklı, açık, empatik, mizah duygusuna sahip olma, belirsizliğe karşı tolerans gösterebilme, motive olabilme ve bireyleri hemen değil de belli bir zaman sonra değerlendirebilme en önemli belirleyiciler olmaktadır.

4 Bir insan yabancı bir kültürde işe başladığında ya da başka bir kültürde çalışmak üzere görevlendirildiğinde tüm varlığı bundan etkilenmektedir. Bu nedenle kültürlerarası adaptasyon süreci, bir insanın aslen sosyalleştiği kültürden farklı olan bir ortamda görevini etkili şekilde yapmaya yetkin hale geldiği karmaşık bir süreçtir.

5 Bu süreci hem kişiler hem de işletmeler açısından kolaylaştırabilmenin bir yolu başka kültürlere kolayca uyum sağlayacak bireyleri farklı yerlerde görevlendirmektir. Başka kültürlere kolayca uyum sağlayacak bireyleri belirlemede ve görevlendirmelerin başarılı olmasında kullanılabilecek birçok ölçüm aracı bulunmaktadır. Bu araçlardan biri de Kültürlerarası Adaptasyon Envanteri’dir.

1.2. Kültürlerarası Adaptasyon Envanteri ve Boyutları Kültürlerarası adaptasyon envanteri (Cross Cultural Adaptability Inventory - CCAI), Collen Kelley ve Judith Myers tarafından tasarlanmış olup, 1992 yılında San Diego’da yayımlanmıştır. Envanter 50 maddeden oluşmakta, 6’lı Likert Skalası ile ölçülmekte ve kültürlerarası adaptasyonu dört boyutta değerlendirmektedir. Bu boyutlar; 1- Duygusal Esneklik, 2- Esneklik/Açıklık, 3- Algısal Duyarlılık, 4- Kişisel Özerkliktir.

6 Duygusal Esneklik boyutu 18, Esneklik/Açıklık boyutu , Algısal Duyarlılık boyutu ve Kişisel Özerklik boyutu da 7 ifade ile ölçülmektedir.

7 Kültürlerarası adaptasyon envanteri; bireylerin, kültürlerarası etkinlik düzeylerini ve içinde bulunulan kültürün özelliklerine karşı bireysel farkındalığa ilişkin yeteneklerini değerlemektedir.

8 Envanter bireylere; kültürlerarası etkinlik potansiyelleri hakkında bilgi sağlamak, kültürlerarası etkinliklerine ve uyumlarına ilişkin zayıf ve güçlü yönlerini göstermek amacıyla dizayn edilmiştir. Bu envanterin önemli yararlarından biri, anket vasıtasıyla zayıf ve güçlü yönlerini öğrenen katılımcılara diğer kültürlerden insanlarla ilişki kurma yeteneklerini geliştirmelerinde yardımcı olmasıdır. Kelley ve Meyers’e göre; evrensel değerlere uyum sağlayan bir birey, kendini herhangi bir kültürün karakterine göre ayarlayabilir.

9 Kültürlerarası adaptasyon envanterinin dört boyutu, üç önemli noktayı; diğer kültürlerden insanlar ile ilişki kurulduğu zaman sıkça yaşanan yalnızlık, hayal kırıklığı ve stres gibi duygularla başa çıkma derecesini; bireyin dış çevreden aldığı bilgilere bağlı olarak davranışlarını ve algısal açılımlarını değerlendirmesini; bireylerin sözlü ve sözsüz davranışlara, kişilerarası iletişime ve iletişimin biçimine yönelik duyarlılık derecesini ölçmektedir.

10 Kültürlerarası adaptasyon envanterinin dört boyutu aşağıda kısaca açıklanmaktadır. 

Duygusal Esneklik (Emotional Resilience-ER)

  Duygusal esneklik; bireyin, yabancı ülkelerde karşılaşacağı engellere rağmen iyimser (pozitif) duygusal durumunu koruyup devam ettirebilme yeteneğidir. Diğer bir ifadeyle, kültürel çatışmalara maruz kalan birey tarafından gösterilen baş edebilme yeteneğidir. Duygusal esneklik boyutu, bireyin yeni deneyimlere karşı olumsuz duygulardan kaçınabilme ve yeni deneyimlere karşı olumlu tutumunu sürdürebilme derecesini ölçmekte olup, 13 kültürlerarası deneyimler esnasında bireylerin çevre koşullarıyla ve zor duygularla mücadele etme konusunda duygularının düzenlenmesi ve duygusal dengelerinin sürdürülebilmesi yeteneğini ifade etmektedir. Ayrıca duygusal esneklik; stres ve belirsizliğin üstesinden gelebilmeyi, hatalara verilen tepkiyi dengelemeyi, yeni tecrübeler edinme çabasını ve yeni ya da farklı durumlarda diğer insanlarla ilişki kurabilme derecesini ölçmektedir.

 

Esneklik/Açıklık (Flexibility/Openness-F/O)

  Esneklik/Açıklık boyutu, bireylerin yeni bir çevrede farklı düşünce ve davranış biçimlerini öğrenme isteğini ölçmektedir. Esneklik/Açıklık, yabancı kişilere karşı bireyin toleranslı davranması ile yeni deneyim ve fikirlere karşı açık olmasını ifade etmektedir. Brislin ve Yoshida (1994) tarafından da esneklik, bir konuyu farklı bir yöntemle yapmayı kabul etme ve katılıktan uzaklaşma olarak tanımlanmıştır.Bu nedenle esneklik/açıklık boyutundan yüksek puan alan kişiler “yalnızca tek bir” doğrunun olduğu düşüncesine inanmadıkları için farklı kültürlere uyum sağlayabilirler.

 Algısal Duyarlılık (Perceptual Acuity-PAC)

  Algısal duyarlılık, bir insanın değişik kültürlerin kendilerine has özelliklerini (kültürel işaretleri) fark etme ve yorumlama konusunda sahip olduğu beceriler anlamına gelmektedir. Yani bireylerin diğer kültürlerden insanlarla iletişim kurdukları zamanlarda kendilerini ne kadar etkin ve rahat hissedeceklerini ifade etmektedir. Algısal duyarlılık boyutu; bireyin diğer kişilere karşı olan duyarlılığını ölçerken; sözsüz ifadelere karşı duyarlı olma, iletişim dinamiklerinden haberdar olma ve kültürlerarası empati gibi konulara yoğunlaşmaktadır.

 

Kişisel Özerklik (Personal Autonomy-PA)

   Kişisel özerklik; bireylerin, şahsi kimlikleriyle farklı kültürlerde kendilerini rahat hissetmeleri anlamına gelmekte ve kendi duygularını koruyarak, kültürel farklılıkları takdir edebilme becerilerini ifade etmektedir. Kişisel özerklik, herhangi birinin yaşayacağı yeni kültür içinde mevcut kimliğini sürdürmesine yardım eden güçlü bir içsel kontrol alanı ve kişisel değerler sistemidir. Bu boyut; farklı değerlerden oluşan yabancı bir çevrenin inanç sistemine ve geleneklerine saygı duyma derecesini, kültürlerarası değerlere bağlılığı ve kişinin farklı bir kültürde bireysel kimliğini nasıl sürdüreceğini ölçmektedir. Diğer bir ifadeyle, bireylerin farklı kültürde bulunan insanlara ve onların değer sistemlerine saygı duyarak aynı zamanda nasıl bir kişisel değer ve inanç sistemi geliştirebileceğini ölçmektedir. 

Literatür İncelemesi

 1981 yılında Tung tarafından, farklı kültürlerde çalışacak personelin seçilmesine yönelik literatüre dayanılarak yapılan çalışmada, kişilerin işlerinde başarılı ya da başarısız olmalarına yol açan dört değişken belirlenmiştir. Bunlar; işteki (iş başındaki) teknik yeterlilik, kişisel özellikler veya ilişkisel yetenekler, çevresel değişkenlerle baş edebilme yeteneği ve ailesel durumdur. Mendenhall ve Oddou tarafından 1985’te yapılan diğer önemli bir çalışmada ise farklı kültürlerde çalışacak kişilerin adaptasyonlarının sağlanabilmesi için dört boyut üzerinde durulmuştur. Bunlar; kişisel oryantasyon, diğer kişilerin (yerel halkın) oryantasyonu, kültürel algılama ve kültürel dayanıklılık boyutları olarak sıralanmıştır. 27 Black ve Mendenhall yine 1990 yılında farklı kültürlerde çalışacak kişilerin uyum gösterici özelliklerini üç başlık altında toplamışlardır. Bunlar; yüksek derecede özgüven ve stresle baş edebilme gibi esneklik ile ilgili olanlar, diğer kültürlerden insanlarla ilişkilerini, onlara tolerans göstererek ve esnek davranarak düzenleyebilme yeteneği ile ilgili olanlar ve yeni kültürlerdeki davranışları değerlendirme, algılama ve anlama yeteneği ile ilgili olanlardır. 28 Stone da 1991 yılındaki çalışmasında işletmelerin farklı kültürlerde çalışacak kişileri seçerken “adaptasyon yeteneği, teknik yeterlilik, eşlerin ve ailenin adaptasyon durumu, insan ilişkileri becerisi, farklı kültürde çalışma arzusu, daha önceki deneyimler, ev sahibi ülkenin kültürünü anlama yeteneği, akademik özellikler, ev sahibi ülkenin dilini bilme ve şirketin kültürünü anlama becerisi” gibi kriterleri kullandıklarını söylemektedir. 29 Yapılan çalışmalar incelendiğinde, kişilerin farklı kültürlerde çalışmaları halinde işlerinde başarılı olmalarını etkileyen birçok faktörün bulunduğu ve kişilerin yabancı kültürlere adaptasyonu konusunun da bu faktörler arasında en dikkat çekici alanlardan biri olduğu fark edilmektedir. Literatüre bakıldığında da kişilerin farklı kültürlerde çalışıp çalışamayacaklarını ve bu kültürlere uyum sağlayıp sağlayamayacaklarını belirlemek üzere birçok ölçüm aracının geliştirildiği görülmektedir. Bu ölçüm araçlarının en çok kullanılanları aşağıda açıklanmaktadır.

 SONUÇ VE ÖNERİLER

 Yurtdışında çalışacak bireylerin farklı kültürlere adapte olma becerileri işletmeler için önemli bir konudur. Çünkü ülkelerinden farklı yerlerde çalışacak bireylerin, yeni kültürlere adapte olamamaları beraberinde işletmelere çeşitli olumsuzluklar getirecektir. Yabancı kültürlere uyum sağlayabilecek doğru bireylerin seçimi ve işe yerleştirilmesi ise işletme verimliliğini etkileyebilecektir. Bu nedenle farklı kültürlere hızla uyum sağlayabilecek bireyleri işe seçip yerleştirmek gerekmektedir. Böyle elemanların belirlenebilmesi amacıyla da çeşitli adaptasyon araçları kullanılmaktadır. Çalışmada da bu araçlardan biri olan, Kültürlerarası Adaptasyon Envanteri’nin uygulanabilirliği test edilmiş ve gelecekte bu envanteri kullanmak isteyen ilgili organizasyon ve departmanlara yardımcı olmak amaçlanmıştır. 

KAYNAKÇA

  1. AKGÜL, Aziz ve ÇEVİK Osman, İstatistiksel Analiz Teknikleri: SPSS'te İşletme Yönetimi Uygulamaları, 2. Basım, Emek Ofset, Ankara, 2005. Kültürlerarası Adaptasyon Envanteri 347 C.14, S.1
  2. BHAWUK, Dharm P. S., LANDIS Dan, LO Kevin D., “Intercultural Training”, The Cambridge Handbook of Acculturation Psychology, David L. SAM ve John W. BERRY (ed.), Cambridge University Press, Cambridge, 2006.
  3. BLACK, H. Tyrone ve DUHON David L., “Assessing the Impact of Business Study Abroad Programs on Cultural Awareness and Personal Development”, Journal of Education for Business, January/February 2006.
  4. BREWSTER, Chris (Editor), International Experience and International Development, Emerald Group Publishing Limited, Bradford, UK., 2005.
  5. BRISLIN, Richard W. ve YOSHIDA Tomoko, Intercultural Communication Training: An Introduction, (Communicating Effectively in Multicultural Contexts: 2), Sage Publications, Inc., California, 1994.
  6. BROWN, Steven D.(Editor), Career Development and Counseling: Putting Theory and Research to Work, John Wiley & Sons, Incorporated, Hoboken, NJ, USA, 2004.
  7. BÜYÜKÖZTÜRK, Şener. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, 7. bs. Ankara: Pegema Yayıncılık, 2007.
  8. DAVIS, Susan L. ve FINNEY Sara J., “A Factor Analytic Study of the Cross-Cultural Adaptability Inventory”, Educational and Psychological Measurement, Vol. 66, No 2, April 2006.
  9. Долгова В.И. Субъекты и объекты образования в проекции ценностных и смысложизненных ориентаций // В сборнике: SUBJECT AND OBJECT OF COGNITION IN A PROJECTION OF EDUCATIONAL TECHNIQUES AND PSYCHOLOGICAL CONCEPTS LXXXII International Research and Practice Conference and II stage of the Championship in Psychology and Educational sciences (London, June 05 - June 10, 2014). Chief editor - Pavlov V.V.. – London, 2014. – С. 62-65.
  10. Долгова В.И. Адаптирующее воздействие социума на профессиональное самооопределение его субъектов // В сборнике: FORMS OF SOCIAL COMMUNICATION IN THE DYNAMICS OF HUMAN SOCIETY DEVELOPMENTMaterials digest of the XXXVII International Research and Practice Conference and the III stage of the Championship in philological, historical and sociological sciences. (London, December 05 - December 10, 2012). Chief editor - Pavlov V. V.. – London, 2013. – С. 51-54.
  11. Долгова В.И. Simulation of the formation of emotional stability of personality // В сборнике: HEALTH AS A FACTOR OF QUALITY AND LIFETIME OF BIOLOGICAL SPECIES Materials digest of the XXXVIII International Research and Practice Conference and the III stage of the Championship in medicine, pharmaceutics and veterinary sciences. (London, December 05 - December 10, 2012). Chief editor - Pavlov V. V.. – London, 2013. – С. 67-70.
  12. Долгова В.И. Из опыта организации психологической службы педагогического вуза // В сборнике: PROBLEMS OF MODERN PEDAGOGICS IN THE CONTEXT OF INTERNATIONAL EDUCATIONAL STANDARDS DEVELOPMENT Materials digest of the XL International Research and Practice Conference and I stage of the Championship in Pedagogical sciences. (London, January 31- February 05, 2013). Chief editor - Pavlov V. V.. – London, 2013. – С. 79-81.